महाराष्‍ट्रात असेही एक प्रसिद्ध ठिकाण आहे. या ठिकाणी जगभरातून पर्यटक येतात. मात्र, येथील जो रस्ता आहे तो जगातील सर्वांत धोकादायक मार्गापैकी आहे. त्यामुळे या रस्‍त्‍यावरून कोणत्‍या प्रकारचे वाहन नेण्‍याला बंदी आहे. केवळ टॉय ट्रेनच त्या रस्‍त्‍यावरून धावते. त्‍यातही ही ट्रेन अगदी उंच उंच डोंगऱ्यावरून दिसणाऱ्या खोल दरीच्‍या कडेला अगदी खेटून धावते. त्यामुळे आपसुकच प्रवाशांच्‍या काळजाची धडधड वाढते. भर थंडीत अंगाला घाम फुटतो. डोळे पांढरे होतात. विशेष प्रशिक्षण घेतलेलाच चालक या ठिकाणाहून ही ट्रेन चालवतो. ट्रेनमधून प्रवास करणाऱ्या प्रवाशांनाही या धोकादायक प्रवाशाची माहिती दिली जाते. हे ठिकाण म्हणजे माथेरान (जि. रायगड) आहे.
सर्वाधिक वळण असलेला रस्ता
मुंबईजवळ असलेल्या नेरळ जंक्शनवरून ही ट्रेन सुटते. वाइड नॅरो गेज लाइनवरून ती धावते. हा प्रवास 21 किलो मीटरचा आहे. हा मार्ग जगातील सर्वाधिक वळण असलेला मार्ग आहे. तिचा ग्रेडियंट 1:20 एवढा आहे. ही गाडी डोंगरावर चढते ती पेब आणि माथेरानच्या सर्वोत्तम समजल्या जाणाऱ्या पॅनोरमा पॉईंटच्या मधील खिंडीतून. या पॉईंटला वळसा घालून ती माथेरानमध्ये शिरते. माथेरानच्या सौंदर्याचे, ताजेपणाचे रहस्य म्हणजे, माथेरान मध्ये गाड्या आणण्यास परवानगी नाही. नेरळहून डांबरी रस्त्याने वर आले, की माऊंटबेरी पॉईंटच्या खाली असलेल्या दस्तूरी नाक्याजवळ गाड्या उभ्या कराव्या लागतात. त्यामुळे माथेरानचे हवामान आणि सौंदर्य प्रदुषणापासून सुरक्षित राहिले आहे. दस्तुरी नाक्यावरून सुमारे 1.5 कि.मी. किंवा चालत 20-25 मिनीटांच्या अंतरावर मध्यभागी मार्केट आहे. आगगाडी मात्र आपल्याला सरळ मार्केट पर्यंत घेऊन येते. बहुतेक हॉटेल्सही या मार्केटच्या अवतीभवती आहेत.असे म्हणतात की 1907 मध्ये ‘आदमजी पिरभॉय’ नावाच्या पारशी गृहस्थाच्या प्रेरणेने ही झुकझुकगाडी सुरू झाली. माथेरानमधील लोकांचा उदरनिर्वाह मुख्यत्वे पर्यटकांवर अवलंबून असतो. इथे बहुतांशी लोक हे मराठीच आहेत.
देशातील सर्वांत लहान हिल स्टेशन
देशातील सर्वांत लहान हिल स्टेशनला दर्जा माथेरानला मिळाला आहे. निसर्गसौंदर्याने नटलेली जागा म्हणजे माथेरान. साधारण 803 मी. किंवा 2600 फूट उंचीच्या पठारावर माथेरान वसले आहे. संपूर्ण माथा विविध तसेच घनदाट झाडी आणि लाल पायवाटा यांनी भरलेला आहे. येथील पठाराची बरीचशी टोके तसेच पूर्व-पश्विम व दक्षिणेकडील कडे कोसळले आहेत. ह्या कडांनाच पॉईंटस् म्हटले जाते. ज्या इंग्रजांनी माथेरान वसवले त्यांनीच या पॉईंटस् ना नावे दिली, त्यामुळे सहाजिकच ती इंग्रजीत आहेत.
माथेरान ही सह्याद्रीच्या मुख्य रांगेपासून जरा सुटावलेली, वेगळी डोंगर रांग आहे. कल्याणच्या हाजीमलंगपासून ही डोंगर रांग सुरू होते. हाजीमलंगला लागून बदलापूरच्या ‘टवली’ गुहांचे किंवा बदलापूरचे डोंगर आहेत. नंतर ‘नवरानवरी’चा डोंगर लागतो. यावर असणाऱ्या बारीकसारीक सुळक्यांमुळे हा डोंगर लगेच ओळखता येतो. त्यापुढे चंदेरीचा प्रचंड उभा सुळका आणि नंतर ‘म्हैसमाळ’ नावाचा डोंगर लागतो. नंतर आरपार भोक असणारा ‘नाखिंद’ डोंगर लागतो आणि मग ‘पेब’ दिसतो. त्याच्यावरही किल्ल्याचे काही अवशेष आहेत. यानंतर मग माथेरानचा डोंगर सुरू होतो.
हवामान
इथलं हवामान अति थंड किंवा उष्ण असे कधीच नसते. उन्हाळ्यात 200 ते 300, तर हिवाळ्यात 150 ते 250 असते. मे महिन्यात संध्याकाळ अल्हाददायक असते. येथील सहलीच्या दृष्टीने सर्वांत योग्य काळ म्हणजे सप्टेंबर ते मार्च महिन्यात आहे. नुकताच होऊन गेलेल्या पावसानं माथेरान हिरवंगार झालेलं असतं. ठिकठिकाणी धबधबेही दिसतात. जून ते ऑगस्ट या काळात जोरदार पाऊस पडतो. या काळात धुक्याचे साम्राज्य संपूर्ण माथेरानवर असते. सूर्यप्रकाशही फार कमीवेळा दिसतो. अगदी अलिकडेपर्यंत पावसाळ्यात पर्यटक येतच नसत. कारण जून ते सप्टेंबर आगगाडी आणि हॉटेल्स बंद असत. पण आता तरूण आणि प्रेमी युगुलांची या काळातही इथे बऱ्यापैकी गर्दी असते.
शार्लोट लेक
मार्केटपासून जवळजवळ 1 ते 1.5 कि. मी. अंतरावर हे तळे आहे. माथेरानवरील पाण्याचा मुख्य साठा हाच आहे. पावसाळ्यात हा जलाशय पुर्णपणे भरून वाहू लागतो. त्या वेळी तयार होणाऱ्या धबधब्याच्या पाण्याचा जोर ऊरात धडकी भरवल्याशिवाय राहत नाही. बाकी ऋतुंमध्ये संध्याकाळ जर छानपैकी घालवायची असेल तर शार्लोट लेकला दुसरा पर्याय नाही.
पॅनोरमा पॉईंट
हा पॉईंट उत्तर टोकावर असून त्याच्या पूर्व व पश्चिमेस दरी आहे. पुर्वेला खाली नेरळ दिसते, तर पश्चिमेला गाडेश्वर तलाव आणि पनवेलपर्यंतचा मुलूख दिसू शकतो. बहुतेक लोक इथे सूर्योदय पहायला येतात. पण इथून सूर्यास्तही दिसू शकतो, कारण पश्चिमेकडे सन सेट पॉईंट आहे. याशिवाय मंकी पॉईंट, पॉर्क्युपॉईन पॉईंट, मालडुंगा पॉईंट, हार्ट पॉईंट हे सर्व पॅनोरमा पॉईंटच्या पश्चिमेकडे असून, या सर्वांवरून सूर्यास्त उत्तम दिसतो.
पहाटे 6 च्या आधी पॅनोरमावर पोहोचल्यास सूर्योदय बघायला मिळतो. पॅनोरमा मार्केटपासून सर्वांत लांब म्हणजे 5.5 कि.मी. अंतरावर आहे. माऊंटबेरीसुद्धा ह्याच्यासारखाच लांब आहे. हाजीमलंग, चंदेरी, पेब ही एकामागोमाग लागलेली डोंगररांग पॅनोरमाला येऊन मिळते. ह्याच्याच खाली ‘पेब’चा किल्ला दिसतो.
पेबकडे तोंड करून उभे राहिल्यास डावीकडे पश्चिमेच्या दरीत गाडेश्वर तलाव दिसतो. पुर्वेला नेरळ तर समोर मुख्य सह्याद्रीच्या रांगेमधला सिद्धगडापासून भीमाशंकर ते खंडाळ्यापर्यंतचा भाग दिसू शकतो.
वाचा प्रवासाकरिता जगातील सर्वात स्वस्त देश
सनसेट पॉईंट किंवा पॉर्क्युपॉईन
या पॉईंटच्या समोर जो डोंगर दिसतो, तो प्रबळगड. हा पण जंगलसंपत्तीने नटलेला आहे. परंतु पाण्याचा साठा नसल्याने थंड हावेचे ठिकाण होऊ शकलेला नाही. इंग्रजांच्या राजवटीत इंग्रज लोकांचा प्रबळगडाला हिल स्टेशन बनवायचा प्रयत्न चालला होता, असे समजते.
ह्या प्रबळगडाच्या मुख्य पठाराला लागून एक छोटासा सुळका आहे. ह्या सुळक्याच्या आणि पठाराच्या खिंडीतच बहुतेक वेळा सूर्यास्त होतो. मार्केट अथवा पोस्ट ऑफिस पासुन अंतर साधारण 3.5 कि.मी. आहे. सनसेट पॉईंटखालून वाघाच्या वाडीतून ट्रेकिंग करत वर येता येते.
लुईझा पॉईंट
हा पॉईंट माथेरानच्या पश्चिमेकडे आहे. इथूनही समोर प्रबळगडाचा देखावा दिसतो. मार्केटपासून ३.५ कि.मी. अंतरावर हा पॉईंट आहे. लुईझा खेरीज चिनॉय, रुस्तुमजी, मलंग, हनीमून ह्या छोट्या-मोठ्या पॉईंटस् वरून सारखेच दृश्य दिसते. लुईझा ते शार्लोट लेकच्या वाटेवर एको, एडवर्ड, किंगजॉर्ज हे पॉईंट लागतात.
एको पॉईंट
लुईझा पॉईंट ते शार्लोट लेकच्या वाटेवर एको पॉईंट आहे.ह्याच्या समोर असलेल्या प्रचंड कातळी भिंतीमुळे आवाज केल्यास प्रतिध्वनी (echo) ऐकू येतो, त्यामुळे हा एको पॉईंट. अनेक जण प्रतिध्वनींची मजा लुटण्यासाठी फटाकेसुद्धा घेऊन येतात.
वन ट्री हिल पॉईंट
चौक पॉईंट जवळच वन ट्री हिल पॉईंट आहे. इथूनही खाली चौक गाव दिसते. या पॉईंट समोर डोळे गरगरतील अशी भीषण खोल दरी आहे. नीट पाहिल्यास एक छोटीशी पायवाट छोट्या खिंडीतून एका सुळक्याला जाऊन मिळालेली दिसते. हा सुळका मुख्य डोंगरापासून अलग झालेला आहे. ह्याच सुळक्यावर बरीच वर्षे एकच झाड होते. हा सुळका म्हणजेच वन ट्री हिल पॉईंट. आता बरीच झुडपे उगवलेली दिसतात. इथूनच ‘शिवाजी लॅडर’ नावाच्या रस्त्याने ‘मॅलेट’ प्रथम माथेरानला आला.
इथून समोर खंडाळा, राजमाची, नागफणी ही मुख्य सह्याद्री रांगेतील टोके दिसतात. तसेच माणिकगड, कर्नाळा, अगदी बाजूला असणारा इरसालगड दिसतो. मार्कटपासून वन ट्री हिल पॉईंट 3.5 कि.मी. अंतरावर आहे. येथून मार्केटकडे येताना शार्लोट लेक, अलेक्झांडर पॉईंट, रामबाग पॉईंट लागतात. इथूनही साधारणतः एकच दृश्य दिसते.
गार्बट पॉईंट
माथेरानमधील मोठा, परंतु दुर्लक्षिलेला असा हा पॉईंट आहे. या पॉईंटकडे जाणारा रस्ता फार सुरेख आहे. एका बाजूला दरी व दुसऱ्या बाजूला जंगल असा हा रस्ता आहे. तरीदेखील फारसे लोक इथे येत नाहीत. इथून सूर्योदयसुद्धा चांगला दिसतो. कर्जतवरून येणारा रस्ता गार्बट पॉईंटवरून माथेरानला येतो.
याचे अंतर मार्केटपासून 5 कि.मी. आहे.
दस्तुरी अथवा माऊंटबेरी पॉईंट
जिथे गाड्या उभ्या करतात तिथे म्हणजे माथेरानच्या प्रवेशद्वारापाशीच हा पॉईंट आहे. ह्या पॉईंटच्या पुढे माथेरान पाहण्यासाठी पायी किंवा घोड्यावरून जावे लागते.
चौक पॉईंट
हा पॉईंट माथेरानच्या दक्षिणेकडे आहे. येथून खाली चौक गाव दिसते, म्हणून या नावाने ओळखला जातो. चौक पॉईंट मार्केटपासून 4 कि.मी. अंतरावर आहे.
वाचा आयुष्यात एक वेळेस तरी महाराष्ट्रातील या ठिकाणांना भेट द्या…
हि माहिती आवडल्यास अवश्य शेअर करा आणि आमचे पेज लाईक करायला विसरू नका…
