१९७१ च्या युद्धादरम्यान पाकिस्तानी लष्कराने १६ भारतीय वायुदल पायलटांना युद्धकैदी म्हणून बंदी केले होते आणि रावळपिंडीजवळील एका छावणीत त्यांना ठेवले होते. त्यापैकी तीन भारतीय हवाई दलाच्या,इतिहासातील सर्वात धोकादायक तुरुंगातून सुटका करून घेणाऱ्यां पायलट व आधिकार्यांची ही कथा आहे.
भारत-पाक युद्धादरम्यान १६ भारतीय हवाई वाहतूक अधिकार्यांना युद्धबंदीचे कैदी म्हणून नेण्यात आले. त्यापैकी एक,फ्लाईट लेफ्टनंट कॅप्टन दिलीप परूळकर,यांच्या सोबत आणखी दोन कैदी,फ्लाइट लेफ्टनंट एम. एस. ग्रेवाल आणि फ्लाइंग ऑफिसर हरिशसिंगजी हे तिघे या जीवघेण्या कैदेतून निसटले. ही गोष्ट सर्वच भारतीयांसाठी प्रेरणादायी आहे.
युद्ध संपले असले तरी ते अजूनही युद्ध कैदी म्हणून तिथेच होते. दिलीप परुळेकरांचा विश्वास होता की ‘आपण घरी परत जाईपर्यंत युद्ध संपणार नाही’ आणि त्यांनी पळ काढण्यासाठी मार्ग शोधून काढण्यास सुरुवात केली. दरम्यान, एक पाकिस्तानी पीओडब्ल्यू भारतामध्ये गोळ्या घालून ठार झाला व त्यामुळे पाकिस्तानी सैन्याने त्याचा धसका घेतला अश्यामध्ये तुरुंगात असलेल्या त्या तिन्ही मित्रांनी भिंतीवर खिंडार पाडून, पळून गेले आणि काही तासांतच पेशावरमध्ये पोहोचले.
ते जर भारताच्या दिशेने गेले असते तर दोन्ही सैन्यात गोळीबार चालू होता आणि त्यात हे सापडले असते. म्हणून उत्तर दिशेने जाणे चांगले होते पेशावरमधील नकाशाची तपासणी करीत असताना अफगाण-पाकिस्तानी सीमेवरील तोरखम हे शहर केवळ 34 मैल दूर होते.
त्यांनी जम्मरूड ला पोहोचण्यासाठी जर जलद प्रवास केला तर ते सीमा पार करतील आणि अफगाणिस्तानला पोहचतील मग त्यांना पकडने अवघड झाले असते. त्यांनी जम्मरूडरोडला जाण्याकरिता पहिले बसने आणि नंतर टांग्याने प्रवास केला.
पाकिस्तानातील ‘वाइल्ड वेस्ट’ ला आश्रय घेतला आणि कठोर परिश्रमांचा सामना करत चौघे चालत राहिले आणि हे त्यांचे जीवन सोपे नव्हते. नकाशाने सुद्धा त्यांना भरकटवले. १९३२ मध्ये ब्रिटीशांनी बंद केलेल्या लांडी खाणा या रेल्वे स्टेशनविषयी हे तीन पायलट विचारत गेले. त्यांच्यावर कोणीही संशय घेतला नाही आणि स्वातंत्र्यात श्वास घेण्याची या त्रिकुटाची योजना सफल झाली.
पण अचानक त्यांना पकडण्यात आले आणि स्थानिक तहसीलदारकडे नेण्यात आले. “मी तहसीलदारला सांगितले की आम्ही लाहोरमधील पाकिस्तान वायुसेना स्टेशनच्या हवाईदलात आहोत आणि मला ADC किंवा हवाच्या कर्मचाऱ्यांशी बोलायचे होते. आम्ही त्यांना सांगितले की आम्ही 10 दिवसांच्या प्रासंगिक रजेवर आहोत आणि आम्ही लंदी खानाकडे पर्यटक म्हणून जात आहोत, फक्त ट्रेकिंग, प्रेक्षणीय स्थळ आहे म्हणून. ते म्हणाले, “नाही आम्ही तुम्हाला अटक करणार आहोत.”
दिलीप परुळकर यांनी मुलाखतीत हे वर्णन केले.
या तीन कैद्यांनी आपली ओळख पटवण्याचा आग्रह धरून ADC ला पेशावरला फोन केला. तहसीलदार सहमत झाले. ADC त्यांनी फोन केला तहसीलदाराविषयी सांगितले. परूळकर म्हणतात, “ते भयानक होते. ADC बोलले, दिलीप, तू लँडी कोटलमध्ये काय करत आहेस?’ मी म्हणालो, ‘सर, आम्ही थोडया आरामासाठी रजा घेतली आहे आणि आम्ही इथे आलो आणि हे बघा …’ ते म्हणाले, ‘तहसीलदारांना फोन द्या’. मी त्याला फोन दिला. त्यांनी अतिशय शांतपणे त्याला सांगितले, ‘हांरे ये हमारे आदमी है.’
एडीसीने जरी विश्वास व्यक्त केला असला तरी ते कोणत्याही जोखमी घेऊ इच्छित नव्हते. पूर्ण तपासणी होईपर्यंत तीन वैमानिक कैद होते. लवकरच, आयएएफ पायलट म्हणून त्यांची ओळख पटली. तीन बहादूर जवानांना केवळ पाच मैलांवर स्वातंत्र्य असताना पकडले आणि पेशावरकडे परत नेण्यात आले.
तीन महिन्यांनंतर पाकिस्तानातील तत्कालीन पंतप्रधान झुल्फिकार अली भुट्टो यांनी युद्धबंद्यांना संबोधित केले आणि परत करण्याचे घोषित केले. १ डिसेंबर १९७२ रोजी परतीच्या प्रवाशांना वाघा सीमेवर या नायकांचे स्वागत झाले. त्यांच्या अगोदर त्यांची तुरुंगातून निसटण्याची गोष्ट त्यांच्या घरापर्यंत पोहचली होती.
ग्रुप कॅप्टन दिलीप परूळकर यांच्या तुरुंगात निसटण्याच्या कथेवर तरनजीत सिंह नामधारी यांनी एक चित्रपट तयार केला आहे आणि या महिन्यात हा चित्रपट रिलीज होणार आहे.
जय हिंद..
लेख आवडल्यास शेअर करा..
