विक्सच्या जाहिराती मधील तृतीयपंथी आई गौरी सावंतची सत्य घटना….

समाजाने तिला सांगितले कि ती स्त्री नाही ; परंतु ती एक आई बनली. त्यांनी तिला सांगितले कि तिच्याकडे अधिकार नाही तिला सांभाळायचा तसा कुठलाही कायदा तिच्या बाजुने नाही तरीही तिने त्या अनाथ मुलीचे आनंदी बालपण दिले, कारण एका मुलीची तस्करी करून तिचे बालपण तिला संपवू दयायचे नव्हते.
मानवी गुणधर्मा नुसार गौरी सावंत एक आदर्श दमदार स्त्री आहे. तो गुणधर्म तिच्या या कॉटनच्या साडीत नाही किंवा तिच्या मोठ्या बिंदी मध्ये नाही तो गुणधर्म सर्व महिलांना स्पष्टपणे आव्हान करते तो गुणधर्म म्हणजे तिचे डोळ्यात हि नाही जेव्हा ती तुमच्याकडे बघून आनंदाने व आत्म्विशासाने बोलते.

या ठिकाणी पोहचण्याकरिता तिला आयुष्यात कठोर निर्णय घेतले. त्या निर्णयाचे परिणामही तिला माहिती होते. एक जैविक दृष्ट्या माणूस परंतु तिच्या मध्ये असलेली स्त्रीची भावना लपून ठेवणे हे तिला पटत नव्हते. गणेश म्हणून ती जन्माला आली. स्वतःची ओळख तिने स्वतंत्र निर्माण केली. तिने ठरविली जो प्रसंग तिच्यावर आला तो कोणावरही येऊ नये. म्हणून ती सर्व सुखसोयी पासून दूर गेली आणि या विरोधी प्रवाहात तिने धैर्य दाखवत स्वतःचा रस्ता निवडला.

विक्स कंपनीच्या जाहिरातीने तिला एक नवीन ओळख दिली. पारिवारिक सुख हे जात धर्म व लिंग याला कुठलीही बंधने येत नाही हे त्या जाहिराती मध्ये दाखविले. जवळपास १ करोड ३० लाख लोकांनी तिची हि कहानी बघितली आणि अजूनही बघत आहेत,

एक नारी सबपे भारी
जेव्हा मी गौरीला तिच्या बालपणातील सर्वात प्रभावी प्रेरणा देणाऱ्या प्रसंगाबाबत विचारतो, तेव्हा ती लगेच मला ताकीत देते की तिचे बालपण एक आनंददायी नव्हते, जिथे एका आईने तिची नेहमी चिंता केली आणि एका बापाने तिच्यासाठी मोठ्या मोठ्या गोष्टीची स्वप्न पहिले. एक गोंधळलेले बालपण तिच्या समोर होते म्हणून तिला प्रेरणा किंवा आनंद देणारे प्रसंग कमीच आले होते.

पुण्यातील भवानीपेठेमध्ये जन्मलेल्या गणेश सावंत, सरकारी शाळेत असताना, सामान्यत: त्यापेक्षा अधिक वेगळ्या वातावरणात तो वाढला. तिच्या आईला १० वर्षाच्या फरकाने झालेला गणेश तिच्या आईला गौरी नको होती, तरीही तिचे वडील दुसर्या मुलाला जन्म घेण्यासाठी तयार होते. “तीला मला या जगात येऊ द्यायची इच्छा नव्हती आणि सातव्या महिन्यामध्ये गर्भपात करण्याचा प्रयत्नही तिने केला. पण डॉक्टरांनी तिला सांगितले की ही बाळाची वाढ पूर्णपणे झालेली आहे. आणि बाळ एवढे मजबूत आहे की ती एखाद्या भिंतीवर मारली गेली तरी त्याला काही होणार नाही. अशा हो नाही परिस्थिती मध्ये मी जन्मलो, म्हणून मीही तितकीच गोंधळलेली कि स्वतःचे लिंग ओळखु शकले नाही ” अशी ती सांगते..

लहानपणी गौरीला काही वेगळं वाटत नव्हतं कारण ती दुसऱ्या माणसासारखीच होती. पण जसजसी ती मोठी झाली आणि लोक तिला एक माणसा सारखा कठोर बनविण्याचा किंवा ठेवण्याचा प्रयत्न करीत असतं, तेव्हा तिच्या स्त्रीचा स्वभाव तिला जाणवत असे, तेव्हापासून ती इतरांसारखी नव्हती हे समजून घेण्यास सुरुवात तिने केली.

“मी हिजडा किंवा मुलीसारखा वाटत नव्हती, पण मला माहित होते की माझ्यात काहीतरी असामान्य गुण होते. मी नेहमीच मुलींशी मैत्री करत आणि मुलांबरोबर खेळत नसे. मला मुलीबरोबर घरघर खेळवणे आवडत होते , झाडांची पाने काढून आणि बाटलीच्या झाकणाने ते अंगठ्याने दाबून त्याच्या पोळ्या बनविणे आणि शेंगदाणे गोळा करुन त्यांना कुकरमध्ये उकळवून देणे. यात खूप आनंद भेट होता ! मी घरी याबद्दल शिव्या खात घरचे चिडायचे सुध्दा पण मी कधीच बदलली नाही, ” अशी ती सांगते.

आणखी एक आठवण ती सांगते, १० वर्षाची असताना एका लग्नाच्या वेळी आजीने तिला विचारले ” की मी मोठी झाल्यावर काय होणार ? तर मी सांगितले ,’मला आई व्हायचे आहे” मी लहान आहे म्हणून सर्वांनी दुर्लक्ष केले आणि ‘ प्रत्येकाने मला सांगितले, तू आई होऊ शकत नाही. वडील होऊ शकते, आणि मोठे झाल्यावर तिने पोलीस अधिकारी व्हायला पाहिजे”

गौरी पाच वर्षांची असताना तिच्या आईचा मृत्यू झाला, आणि तिच्या पाठीमागे कोणीहि आई म्हणून आधार द्यायला नव्हते, तसेच तिच्या वडिलांनी तिचा बाप म्हणून कोणतेही कर्तव्ये पुढे पार पाडले नाही. “मला शाळेतून उशीर झाला किंवा मी गृहपाठ करत नसत या सर्व गोष्टीविषयी काळजी करण्यासारखं कोणीच नव्हतं. कारण माझे वडील, एक पोलीस अधिकारी जे खूप मर्दानि व्यवसायात होते, मी त्यांच्या करिता शरमेची गोष्ट होते आणि मला खात्री होती की मी कधीतरी कौटुंबिक नावही खराब करेल. तेव्हापासून त्यांनी माझ्या पासून अंतर ठेवले, आणि माझ्यावर प्रेम कधीच केले नाही.”

शब्दशः दुखावणारे शब्द
तिचे वडीलांची बदली झाली आणि ते मुंबईला आले. तिच्या नवीन शाळेचे मुख्याध्यापक एकदा तिच्या वडिलांना बोलावून म्हणतात की, गौरीने मुली सारखी वागते तक्रार नाही पण तुम्हाला माहिती असाव म्हणून. त्याने ते मनावर घेतले आणि तिच्याकडे पाहणे सुध्दा थांबविले आणि अखेरीस तिच्याशी पूर्णपणे बोलणे बंद केले.

“जेव्हा ते घरी येतील, तेव्हा मी लगेचच बेडरूमकडे धावून जात. ते माझा चेहरा पाहत नसे. तो त्याच्या दोष नव्हता माझे वर्तन इतके मुलीचे होते की प्रत्येकजण माझी मजा घेत, मला नावं ठेवत. कामावर बंदुकीच्या गोळ्या मारणारा माणूस आणि त्याचा मुलगा असा याची त्यांना लाज वाटत असावी.
ते नेहमीच असं नव्हते. जेव्हा मी लहान होते, तेव्हा प्रत्येक वडिलांप्रमाणे, ते मला बाईकच्या सवारीवर घेऊन जाई आणि मलाही तितकेच इतराप्रमाणे प्रेम करायचे. परंतु माझ्या कुटुबांत जेव्हा माझ्या लैंगिकता, लिंग इत्यादी बद्दल गोष्टी झाल्या तेव्हा सगळ बदलल. एकदा, माझ्या वडिलांनी मला सांगितलं, ‘तू रस्त्यावर टाळ्या मारत फिरणार’ त्या वेळी मला खूप त्रास झाला , जेव्हा मी त्याला काही कामासाठी बोलायचे किंवा फोनवर ‘हॅलो’ म्हणायचे, तेव्हा ते मला म्हणत ‘काय हिजड्या सारखा बोलतो’ तर नंतर मी त्यांचा फोन आल्यास उचलणे बंद केले.
तिने तिचा मार्ग निवडला ती सांगते माझ्या मधील स्त्री कधीच मेली नाही जेवढा दाबायचा प्रयत्न केला तेवढाच ती स्प्रिंग प्रमाणे उसळून बाहेर आली.

खिशात ६० रुपये घेऊन ती बाहेर पडली
एक दिवस, ती १७ वर्षाची असताना झोपेतून उठली व ठरविले कि घर सोडायचे. आणि भिंतीवर पत्र लिहून चालली गेली मला लोक सांगतात कि तिचे वडील तीन दिवस ती भिंत बघत बसून होते.
गौरी तिचे घर, तिचे कुटुंब आणि तिचे शहर सोडून गेली. “माझ्याजवळ 60 रुपये होते आणि मला ठाऊक होतं की चिंचवाडहून पुण्याहून जाने आणि मुंबईतल्या दादरला जाणारी गाडी. मी मंगळवारी सिद्धिविनायकांकडे गेले , आणि दोन लाडू जेवन्यासाठी प्रसाद म्हणून घेतले होते आणि संध्याकाळी मला दादर स्टेशनवर रगडा पेटीस खाल्ला. मी ते खाऊ शकत नव्हते, आणि पाणी देणारा मुलगा पाण्यात बोट बुडवून पाणी देत होता आणि नळावर पूर्ण भात अडकून होता.”

तिचा एक मित्र होता, जो समलिंगी होता व त्याने लिंग बदलविले होते नंतर तो सेक्स वर्कर झाला, जो तिला तिला तीन चार दिवस ठेवण्याकरिता तयार झाला. तिने मला जेवन दिले आणि माझी काळजी घेतली, आणि नंतर, मला हमसफर ट्रस्ट (भारतातील सर्वात जुनी एलजीबीटीक्यू संघटनांपैकी एक) मध्ये ओळख करून दिली. गौरी म्हणते, “देवाची कृपा असल्याने मला कधीच भिक मागायची वेळ आली नाही”

तिने दरमहा 1,500 रुपये कमावले. तिचे संभाषण कौशल्य चांगले होते. ती तिच्या शब्दाने बुद्धि, विनोद आणि श्ब्द्शैलीने अधिकार्यासह बोलत, म्हणूनच तिला संपर्क करायचे काम दिले. लोकांना प्रेरित करण्यास आणि त्यांना सल्ला देण्यासाठी काम मला होते.

औपचारिकरित्या तिच्या बायोलॉजिकल सेक्सला नकार दिला, तिने ‘हिज्रा’ मध्ये रूपांतर करण्याचे निवडले जे भारतीय सुप्रीमकोर्टच्या ऐतिहासिक निर्णयाच्या रूपात आहे, आता त्याला आधिकारिक तिसरे लिंग म्हणून ओळखले गेले आहे. जैविक दृष्ट्या, ते नर किंवा मादी नसतात. ती म्हणते, “मला सत्य माहीत होतं, मी एक स्त्री बनू इच्छित नव्हती- लोक मला आणि माझ्या शरीरात असं वाटत होतं की मी स्त्रीला त्रासदायक पध्दती पूर्ण केली तरीसुद्धा.”
औपचारिकरित्या तिने सेक्सला नकार दिला, तिने ‘हिजडा’ मध्ये रूपांतरीत होण्याचे ठरविले जे भारतीय सुप्रीम कोर्टच्या ऐतिहासिक निर्णयाच्या रूपात आले आहे, आता त्याला तिसरे लिंग म्हणून ओळखले जात आहे. जैविक दृष्ट्या, ते नर किंवा मादी नसतात. ती म्हणते, “मला सत्य माहीत होतं, मी एक स्त्री बनू इच्छित नव्हती. स्त्री होण्याची त्रासदायक पद्धत मला निवडायची नव्हती ”

ती बर्याच लोकांबरोबर काम करायची आणि एसटीडी बद्दल जनजागृती करण्यासाठी चाचणीसाठी किंवा व्येश्या व्यवसाय करणाऱ्या महिलांना जनजागृती करण्याचे काम ती करायची. तिथे तिला तिची मुलगी गायत्री भेटली. गायत्रीची आई एचआयव्ही पॉझिटिव्ह सेक्स वर्कर होती.

गायत्रीला कधीही स्तनपान दिले नाही आणि गायत्री पाच वर्षांची असतना एड्स रोगाने अखेरीस तिच्या आईचा मृत्यू झाला . गायत्रीला सोनगावला विकायचं तिथल्या लोकांनी ठरविले. “मी त्या विरुद्ध जोरदार लढाई दिली. त्या वेळी, मला कळत नव्हते की मी आई होईल, मी तिला वाढवेल आणि एक दिवस लोक माझी कथा सांगणे. मला फक्त हे माहित होते की या असुरक्षित बाळाला संरक्षण आणि काळजीची आवश्यकता होती”

एक आई ती बनत गेली. गौरी तिला खाऊ घालत, तिला शाळेत पाठवायची, आणि तिच्या अभ्यासाची काळजी घेत असे. आणि नैसर्गिकरित्या दोघामध्ये एक विशेष बंध निर्माण झाला. एक आई आणि तिच्या मुलीचा जगाच्या विरुद्ध दोघी !

गौरी यांनी तृतीयपंथी समुदायासाठी मूलभूत अधिकारांची मागणी करण्याकरिता एक याचिका दाखल केली होती, आणि NALSA खंडपीठाने तिच्या बाजूने निकाल दिला तिसरा लिंग आधार कार्डासाठी निश्चित करण्यात आला. या विजयानंतर गौरीने गायत्रीसोबत औपचारिकपणे आई होण्याकरिता अपील करून त्यांना कायदेशीर मान्यता देण्याचा प्रयत्न केला, परंतु सरकार तृतीयपंथी समुदायाच्या एकट्या सदस्याला मुलाची संगोपनाची परवानगी दिली नाही.

विक्सची जाहिरात करण्या अगोदर तिला अनेक जाहिरात कंपनी भेटल्या. पण तिने नकार दिला त्यानंतर सहा महिन्याने तिने होकार दिला व रातोरात गौरी व गायत्री संपूर्ण भारतात प्रसिद्ध झाल्या.

या दोघी मायलेकीच्या प्रवासास व भविष्याकरिता खासरे तर्फे शुभेच्छा आणि सलाम….
वाचा खरा हिजडा कोण?